زمان آغاز شعر پارسی دری

زمان پیدایش شعر پارسی دری یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که همواره مورد توجه پژوهشگران گذشته و معاصر عرصۀ شعر و ادب فارسی بوده است. در کتاب‌های المعجم فی معاییر اشعار العجم شمس قیس رازی و لباب‌الالباب محمد عوفی، نخستین گویندۀ شعر فارسی (پارسی دری) بهرام گور دانسته شده است. از سخنان شمس قیس و محمد عوفی می‌توان دریافت که اولین کسی که سخن پارسی را منظوم کرده، از ادب عرب برخوردار بوده و شعر تازی می‌گفته است. به این ترتیب، نخستین گویندة شعر پارسی پروردۀ مکتب شعر عرب بوده است. بنابه قول نویسندۀ کتاب تاریخ سیستان، محمدبن وصیف اولین کس در میان عجم است که شعر پارسی گفته است. در همان کتاب بسّام کرد و محمدبن مخلد دو شاعر دیگری هستند که نمونۀ اندکی از شعرشان آورده شده است. دیگر شاعرانی که نمونۀ شعر آن‌ها باقی مانده و ازلحاظ زمانی می‌توان آن‌ها را جزء اولین گویندگان شعر پارسی دری دانست، حنظلۀ بادغیسی، محمود وراق هروی، ابوسلیک گرگانی و فیروز مشرقی هستند. اما قدیم‌ترین نمونۀ سخن منظوم به زبان پارسی قطعۀ کوتاهی از «سرود اهل بخارا» است که یک نوع ترانۀ مردمی بوده است. این سرود را عبدالحسین زرین‌کوب از تألیف ادبی ابوجعفر محمد بغدادی بیرون آورده است. این سرودها دارای بنیاد مردمی هستند؛ درحالی‌که شعر شاعرانی چون حنظلۀ بادغیسی، محمود وراق و... نمونۀ سخن گویندگان حرفه‌ای است. نگارنده در پایان این مباحث به این نتیجه رسیده است که پیدایش و آغاز شعر پارسی دری مانند هر پدیدۀ اجتماعی و هنری دیگری از خصوصیت زمانی برخوردار و دارای مراحل رشد و توسعه است. شعر پارسی دری با هنرهای مردمی و سنتی پهلوی ایرانی و در مرحله‌ای معین با ادبیات عرب پیوند داشته است.